Drie Koningen, De Drie Wijzen, De Magiërs
Feest van de openbaring
Onderstaand, volgend gebed, geeft verschillende dimensies weer waarover het gaat als we spreken van het ‘Feest van Driekoningen’. Dit verhaal vinden we terug in het Nieuw Testament in het tweede hoofdstuk van de evangelist Matteüs.
Drie koningen – de wijzen
‘Drie wijzen op zoek
naar een antwoord
op de diepste vragen,
hebben zij zich losgemaakt
van alle status.
Wijze koningen,
het Licht achterna,
uit vrije keuze,
de weg naar het kleine
dat vrede brengt,
geluk gegeven en ontvangen
zaligheid.
Ontmoeting bij een voederbak,
een moeder, een vader, een kind.
Warmte van een os en een ezel,
en van vrijgevigheid: een koninklijk cadeau.
Alle grenzen afgelegd,
een hele wereld in een stal:
‘Mensen worden broeders’.
God,
sterk ook ons tot wijze mensen:
zoekers naar wat de moeite waard is,
in respectvolle ontmoeting met uw wereld, ons dorp.
Geen slaven meer, geen knechten,
in alle vrijheid Jezus achterna.
Vrede, gegeven en ontvangen, zaligheid.’
6 januari Joelfeest
Lang geleden, toen de mensen in onze streken nog geen christenen waren, vierden ze twaalf dagen lang, tussen 25 december en 6 januari, het Joelfeest. Dat was het grote feest van Wodan, hun belangrijkste god. Deze god, aan wie de woensdag (Wodansdag) toegewijd was, zorgde onder meer voor de vruchtbaarheid van hun akkers. Tijdens het Joelfeest werd niet gewerkt, omdat de natuur dan ook niets deed. Zo hoopte men dat Wodan des te meer voor de vruchtbaarheid van velden en kuddes zou zorgen. Tijdens die twee weken werd wel uitbundig gevierd: men at veel en lekker en men maakte veel lawaai om de boze geesten te verjagen. De laatste dag van het Joelfeest viel op 6 januari.
Kerstening
Jaren later, toen onze verre voorouders christen waren geworden, werd nog steeds gevierd in die periode: op 25 december werd de geboorte van Jezus Christus gevierd en op 6 januari Driekoningen. Twee feesten die hun inspiratie vonden in de Bijbel. In het evangelie volgens Johannes wordt Jezus aangekondigd als het licht in de wereld. Geen geschikter moment om dat te vieren dan het moment waarop de zon, ons letterlijke licht, ‘geboren’ wordt: de dag waarop de dagen beginnen langer dag te worden. In het evangelie volgens Matteüs wordt verteld dat Wijzen uit het Oosten Jezus kwamen bezoeken. De aanleiding hiervoor was een merkwaardige ster, die ze zagen als hét teken dat de geboorte van een nieuwe koning aankondigde. Ze gingen op zoek naar die koning en namen alvast drie bijzondere geschenken mee: goud, wierook en mirre.
Wijzen uit het oosten
Hiermee bedoelde Matteüs wellicht Perzische priesters die bedreven waren in astrologie en magie. Ze hadden grote invloed en verklaarden dromen. Zij waren afstammelingen van de vroegere joodse overheersers (Babyloniërs, Perzen...) Voor Matteüs vertegenwoordigden ze alle niet-joodse volkeren. Zo maakte hij duidelijk dat Jezus de Redder is voor alle mensen.
Ster
Een bijzondere ster werd in de Oudheid geïnterpreteerd als de aankondiging van de geboorte van een koning of een held. In de Bijbel wordt de aanwezigheid van God dikwijls begeleid door natuurverschijnselen.
Drie geschenken: Goud, wierook en mirre
Goud: Hiermee erkennen de wijzen Jezus als koning, koninklijke waardigheid van Jezus.
Wierook: Dit is geparfumeerd hars dat in de tempel ter ere van God werd verbrand. Daarom verwijst dit geschenk naar de goddelijkheid van Jezus.
Mirre: een hars met een bittere smaak, kwam vooral uit Arabië. Wanneer dit hars verbrand wordt, zorgt het voor een geurende rook. In de oudheid werd mirre gebruikt als wierook en als parfum bij de balseming van doden. Daarom verwijst dit geschenk van een van de wijzen onrechtstreeks naar de menselijkheid van Jezus (nl. Hij is sterfelijk).
Volksdevotie
De traditie noemt de wijzen ‘koningen’, omdat in de psalmen (Ps. 72, 10-11) gezongen werd dat de koningen van Seba Hem schatting zullen betalen. ‘De vorsten van Tarsis, het kustland, zij komen geschenken hem brengen, de koningen van Sjeba en Saba zij dragen hun schatting hem aan: alle heersers brengen hem hulde.’ Men zei dat ze met drie waren omdat ze drie geschenken bij zich hadden. Ze kregen een zwarte, gele en blanke kleur en verschillende leeftijden (jong, middelbaar, oud) zodat ze de vertegenwoordigers konden zijn van de gehele mensheid (de drie toen bekende continenten: Europa, Azië en Afrika en de drie verschillende levensfasen) die in Jezus een Redder heeft gezien.
In de 7e of 8e eeuw zouden monniken hun namen gegeven hebben: Gaspar de jonge Afrikaanse koning die mirre schenkt, Balthazar, de Aziatische koning die wierook mee heeft en Melchior de oude Europese koning die goud geeft. Hun kamelen komen van bij Jesaja 60, 6: ‘Karavanen kamelen overdekken uw land, jonge dieren uit Midjan en Efa; alle inwoners van Seba komen naar u toe, met goud en wierook beladen, en zingen de lof van Jahweh.’ Wat de traditie rond dit verhaal van de wijzen heeft geweven, getuigt van een grote vertrouwdheid met het O.T. en een sterk inzicht in de betekenis van het verhaal van Matteüs.
Liturgie
Samen met ’Kerstmis’ vormt ‘de openbaring des Heren’ een hoogtepunt in de kersttijd. Dit feest wordt in de kerk ook Epifanie (= openbaring - zichtbaar-wording van God) genoemd. Met dit feest vieren christenen dat Jezus een betekenis had voor de gehele wereld. Men zou kunnen spreken van Kerstmis in een ruimer perspectief, net zoals Pinksteren dat is voor het Paasfeest. De liturgie leert hiermee dat een geheim zich aanvankelijk in het verborgene bekend maakt, terwijl het met de tijd bestemd is voor alle mensen. Merk op De Westerse Kerken vieren vooral de geboorte van Jezus (25 december) en leggen zo het hoofdaccent op zijn menselijkheid. De Oosterse Kerken vieren vooral Epifanie (6 januari). Ze vieren dan dat God zich in Jezus van Nazaret openbaar heeft gemaakt. Daarom wordt Hij ook Zoon van God genoemd. Zo leggen ze het hoofdaccent op de goddelijkheid van Jezus.
Onze weg, welk doel?
De drie koningen gaan samen op pad. Ze horen bij elkaar. Ze laten hun ambtenaren niet uitzoeken welke weg ze moeten nemen, maar luisteren naar de stem van hun hart. In hun hart hebben ze een ster gezien, de ster van hun diepste verlangen. Ze gaan dan ook de weg van hun verlangen. Het is een lange pelgrimstocht. Ze worden moe onderweg maar ze gaan verder, vertrouwend op het verlangen van hun hart. En ze bereiken hun doel. De ster wijst hen de weg.
Toch hebben ze ook het gesprek met Herodes en zijn Schriftgeleerden nodig om dat doel verder te verkennen. We moeten gehoor geven aan ons eigen hart maar daarnaast moeten we met anderen van gedachten wisselen om de stem van ons eigen hart beter te kunnen onderscheiden. Het doel van de reis van de drie koningen is de plaats waar ze Maria vinden met het kind voor wie ze neerknielen om het te aanbidden. Aan het einde van hun weg krijgen ze geen beloning maar ze geven alles weg wat ze meegebracht hebben. Ze gaan niet prat op dat ze hun doel bereikt hebben, maar knielen en aanbidden.
Dat is ook de paradox van onze weg. Hoe verder we komen op de weg van zelfontplooiing, des te minder belang hechten we aan ons eigen profijt en aan het beeld dat anderen van ons hebben. We hebben ons laten lokken door het geheim van het leven. Wanneer we dat geheim ontdekken, vallen we op de knieën, vergeten onszelf en zijn ten diepste ontroerd en werkelijk aangekomen, thuis. We kunnen slechts thuis zijn waar we kunnen neerknielen voor de mensgeworden God om Hem te aanbidden.
Bronnen C. Leterme Teksten uit Bijbel in 1000 seconden; boek Kerstmis A; Grün, Drie koningen; gebed W. Merckx uit gebedenbundel ‘Onderweg’, Halewijn 2012
Hits: 6789