Kleine Goedheid als levenselixir

Laatst bijgewerkt: dinsdag 01 februari 2022 Gepubliceerd: maandag 10 januari 2022 Geschreven door Lode Caes

In deze Nieuwjaarsmaand wensen we elkaar het ‘beste’ toe en in het dagelijkse leven mogen wij – ondanks alles wat er verkeerd loopt – ook heel uiteenlopende uitingen en vormen van goedheid ervaren. Wij kunnen in dit verband spreken over de ‘kleine goedheid’, die zich tussen mensen afspeelt. Maar ook veel structuren in onze maatschappij ontstonden uit goedheid. Adem-Tocht, de christelijke spiritualiteitsbeweging voor senioren, wijdde er in een bijdrage van Luc Anckaert een bijeenkomst aan. Afbeelding © Simard Francois – Pixabay

Er is de goedheid die tussen mensen gebeurt: ouders die zorgen voor een kind met een beperking, mensen die elkaar graag zien, een kleinkind dat boodschappen doet voor de oma, de professionele hulpverlener die persoonlijke aandacht schenkt aan de zorgontvanger... Overal vinden wij sporen van deze 'kleine goedheid', niet spectaculair, dikwijls zonder getuigen.

Daarnaast bestaat er in onze maatschappij ook veel georganiseerde of structurele vormen van ‘grote goedheid’. Denk aan de sociale zekerheid: wie werkloos of werkonbekwaam wordt ontvangt een uitkering, ziekenhuizen bieden georganiseerde zorg aan en studenten kunnen studeren. Deze goedheid wordt gedragen door een belastingsysteem. Uiteraard vindt elke Belg dat hij al te veel betaalt en er te weinig voor terug krijgt en dat een ander te veel terugkrijgt en te weinig betaalt. Maar uiteindelijk – ondanks alles wat er verkeerd gaat – is het een belangrijke vorm van anonieme solidariteit. Wie minder mogelijkheden heeft, wordt op een anonieme en structurele wijze gesteund.

Het geweld van grote idealen

Die maatschappelijke of politieke ordening zijn ergens gegroeid vanuit idealen. Een bepaalde kijk of overtuiging op een ideale samenleving, vervat in meerdere ‘ideologieën’ die kunnen botsen. Goed bedoeld kunnen grote idealen soms ontaarden in onmenselijkheid en worden mensen meedogenloos opgeofferd op het altaar van een ideaal. Gelukkig bestaat er naast het goede, dat groots en dreigend is, gewone, alledaagse menselijke goedheid. In een soms ontluisterende werkelijkheid blijft de mens de intieme roep tot vrijheid en kleine goedheid horen, die los van elk systeem op de concrete mens gericht is.

Baarmoederlijkheid

Vanwaar komt die goedheid? Ze borrelt op uit onze ziel als een opgave om de ander te dragen en te koesteren. Zoals een vrouw een ongeboren kind ten leven draagt. Het is niet toevallig dat het Hebreeuwse woord voor barmhartigheid verwant is met baarmoeder. Rechem (barmhartigheid) en rechuma (baarmoeder) weerspiegelen elkaar.

Maar met kleine goedheid alleen komen wij er niet. Soms moet de goedheid georganiseerd worden. Wij kennen allemaal het verhaal van de barmhartige Samaritaan. Hij wordt geraakt door het lijden van het slachtoffer langs de weg. Hij loopt er niet in een boog omheen, maar draagt de ander. Hiertoe gebruikt hij zijn bezittingen: zijn lastdier, zijn olie, enzovoort... Dit is duidelijk kleine goedheid. Maar daarnaast schakelt hij ook de herbergier in. En hij betaalt hem. Wij kunnen dit het begin van de maatschappelijke en politieke organisatie noemen. Om de goedheid concreet en effectief te maken is het belangrijk om haar te organiseren. Er zijn immers veel mensen die zorg nodig hebben in onze samenleving en die daar een beroep op doen.

Emmanuel Levinas (1906-1995), de Frans-joodse filosoof van Litouwse afkomst, noemt hen de derden. Deze derden kennen wij soms niet direct. Het zijn de andere mensen die buiten onze leefwereld vallen en onzichtbaar aanwezig zijn. Het kunnen ook diegenen zijn die wij liever niet zijn. Ook zij die in de toekomst zullen leven. Ook ten opzichte van hen is goedheid nodig.

Correctie op het onpersoonlijke

Voor Levinas zijn de instellingen zoals ziekenhuizen, voorzieningen voor mensen met een beperking, scholen,... noodzakelijk om onze goedheid concreet te maken voor de vele anderen. Maar dit is ook de nobele bedoeling van economische en politieke organisaties. De anonieme solidariteit van de belastingen maakt deze zorg voor velen mogelijk. Maar wij mogen ook niet stekeblind zijn voor de tekorten van die organisaties. De ziekelijke uitwassen wat daarin onmenselijk wordt, moeten voortdurend door de oorspronkelijke goedheid ter discussie gesteld en onder kritiek geplaatst worden. Aangezien elk systeem voorbijgaat aan het concrete gelaat van de unieke ander, moet het voortdurend gecorrigeerd worden. De correctie op de onpersoonlijkheid van een systeem dat probeert om rechtvaardigheid te realiseren, maar voorbijgaat aan de onzichtbare tranen van de mensen die buiten het systeem vallen, gebeurt door de kleine goedheid. Enkel de kleine goedheid ziet deze tranen.

De kleine goedheid is een goedheid zonder getuigen, in stilte voltrokken, bescheiden, zonder triomf. Het zijn gewone mensen, de zwakken, die haar verdedigen al staat ze weerloos tegenover de macht van het kwaad, Ze is zoals een grassprietje dat platgetrapt wordt en zich geruisloos maar hardnekkig weer opricht. Het is een 'gekke goedheid', maar ze is het meest menselijke in de mens. Ze is een vonk van de Oneindige in de eindige mens.” Naar E. Levinas.

Hits: 6650